Sokograd

Sokograd je nastao u periodu vizantijskog cara Justinijana, kao tvrðava za sprečavanje avarskih i slovenskih upada u dubinu Balkanskog poluostrva. Stefan Nemanja ga zauzima 1172. godine i on je od tada u sastavu srpske srednjovekovne države. Tokom proterivanja bogumila iz Srbije u sukobima se našao i Soko Grad čiji je upravnik bio bogumil, zbog čega je Nemanja opseo i zauzeo grad koji je tom prilikom pretrpeo veća razaranje. Turci ga, kao i celu Vidinsku kneževinu u čijem sastavu se Soko Grad nalazio krajem XIV veka, zauzimaju 1398. godine. Od turske vlasti se 1412. godine odmetnuo Sokolski i Svrljiški beg Hamza koji je stolovao u Soko Gradu, tako da se protiv njega iste godine uputio sultan Musa. Hamzinu pobunu ugušio je sultan naredne godine, a tokom borbi Soko Grad je ponovo razrušen. Hamza je poslat, u tadašnju prestonicu, Adrijanopolj gde je pogubljen, dok je lokalno stanovništvo raseljeno širom Otomanske imperije.

U kanjonu reke Moravice, oko 2 km južno od Sokobanje, na strmom i skoro nepristupačnom uzvišenju nalaze se ostaci srednjovekovnog utvrðenja. Utvrðenje je nepravilne osnove, većih dimenzija i verovatno je podignuto na temeljima antičkih graðevina. Sastoji se od Donjeg i Gornjeg grada. Donji grad je uglavnom razrušen, sem delova bedema, četvorougaone kule i glavne kapije koja je najbolje očuvana. Gornji grad – citadela je na stenovitom grebenu koji je odvojen od Donjeg grada. U okviru Gornjeg grada nalazi se najviša četvorougaona kula sa puškarnicama. Oko nje je dublji prokop. Postoje još dve pravougaone kule, nešto niže, povezane dužim zidom koji je imao otvore za topove. Ulaz u Gornji grad bio je kroz donju kulu. Očuvana je i cisterna za vodu, zasvedena kamenom i usečena u stenu. U njoj su naðene keramičke cevi za dovod kišnice. Utvrðenje je graðeno tokom XIII i XIV veka da bi već početkom XV veka, tačnije 1412, bilo opustošeno i uništeno od strane odmetnika Muse. Postoje podaci da ga već sledeće, 1413. drže Turci. Arheološka istraživanja su vršena 1980–1982. godine.